Mãn kinh luôn là chủ đề khiến nhiều phụ nữ bước sang tuổi trung niên cảm thấy lo lắng. Từ sự thay đổi nội tiết tố cho đến những biểu hiện khó dự đoán của cơ thể, giai đoạn này đi kèm với rất nhiều khó chịu do mãn kinh khiến chất lượng cuộc sống bị ảnh hưởng rõ rệt. Nhiều chị em rơi vào cảm giác bất an, sợ già, sợ xấu, sợ bệnh; trong khi không phải ai cũng hiểu rõ nguyên nhân, cơ chế và cách kiểm soát giai đoạn chuyển tiếp đặc biệt này.
Theo chia sẻ chuyên môn từ Bác sĩ Chúc, mãn kinh là một tiến trình tự nhiên của cơ thể và hoàn toàn có thể được kiểm soát nếu phụ nữ hiểu đúng và chăm sóc sức khỏe đúng cách. Những phương pháp hiện đại ngày nay cho phép giảm đáng kể các khó chịu do mãn kinh, từ rối loạn giấc ngủ, bốc hỏa, khô hạn đến thay đổi tâm tính và các nguy cơ bệnh lý đi kèm. Bài viết dưới đây sẽ giúp nhìn nhận toàn diện về giai đoạn này, đồng thời đưa ra giải pháp chuyên sâu và thực tế.
Mãn kinh là gì và diễn ra như thế nào?
Mãn kinh là giai đoạn buồng trứng ngừng hoạt động hoàn toàn, không còn rụng trứng và không sản xuất nội tiết tố estrogen progesterone. Khi đó, chu kỳ kinh nguyệt dừng lại và người phụ nữ không còn khả năng mang thai tự nhiên. Mãn kinh thường xảy ra tự nhiên trong độ tuổi 45 55, nhưng cũng có trường hợp đến sớm hơn tùy vào cơ địa, bệnh lý hoặc can thiệp y khoa.
Một dấu hiệu quan trọng để xác định mãn kinh là tình trạng không có kinh trong 12 tháng liên tục. Trước khi bước vào mãn kinh, phụ nữ trải qua tiền mãn kinh thời kỳ chuyển tiếp mà các triệu chứng bắt đầu rõ rệt do nội tiết suy giảm. Giai đoạn này có thể kéo dài vài năm và được xem là thời điểm nhiều khó chịu do mãn kinh xuất hiện nhất.
Tiền mãn kinh là gì và vì sao gây nhiều thay đổi?
Tiền mãn kinh là giai đoạn cơ thể chưa dừng hoạt động buồng trứng hoàn toàn nhưng nội tiết đã dao động mạnh. Sự mất cân bằng này khiến phụ nữ trải qua nhiều triệu chứng như rối loạn kinh nguyệt, bốc hỏa, mất ngủ, cáu gắt, khô hạn và nhiều rối loạn khác.
Do sự thiếu hụt estrogen diễn ra theo từng đợt, cơ thể phản ứng mạnh mẽ, sinh ra hàng loạt khó chịu do mãn kinh cả về thể chất lẫn tâm lý. Đây cũng là thời điểm khiến nhiều chị em mệt mỏi, ảnh hưởng đến công việc, sinh hoạt và đời sống tình cảm.
Những biểu hiện thường gặp khi phụ nữ bước vào giai đoạn mãn kinh
Khi nội tiết suy giảm, cơ thể phản ứng bằng nhiều thay đổi khác nhau. Có người hầu như không gặp vấn đề gì, nhưng cũng có người bị ảnh hưởng nặng nề. Những biểu hiện dưới đây thường xuất hiện nhất trong giai đoạn này:
- Rối loạn kinh nguyệt: Chu kỳ có thể đến sớm hơn, muộn hơn, kéo dài nhiều ngày hoặc ít ngày hơn. Lượng máu kinh cũng thay đổi thất thường.
- Bốc hỏa (nóng bừng): Một trong những triệu chứng gây khó chịu do mãn kinh thường gặp nhất. Cơn nóng đến đột ngột ở mặt, cổ, ngực, kèm đỏ bừng, đổ mồ hôi và đôi khi lạnh run sau đó. Bốc hỏa về đêm gây mất ngủ, khiến cơ thể suy nhược.
- Rối loạn giấc ngủ: Khó vào giấc, ngủ chập chờn, thức giữa đêm, đặc biệt là khi bốc hỏa.
- Khô âm đạo: Estrogen giảm dẫn đến niêm mạc âm đạo teo mỏng, giảm tiết dịch, dễ viêm, đau rát khi quan hệ và tăng nguy cơ nhiễm trùng.
- Rối loạn tiết niệu: Són tiểu, tiểu gắt, nhiễm trùng tiểu, khó kiểm soát khi buồn tiểu.
- Giảm ham muốn tình dục: Do thay đổi tâm trạng, khô hạn và mất ngủ kéo dài.
- Thay đổi tính khí: Dễ cáu gắt, buồn bã, lo lắng, khó tập trung, hay quên.
- Thay đổi ngoại hình: Tăng cân, tăng mỡ bụng, da khô nhăn nheo, tóc gãy rụng, cơ nhão, vú teo.
Những triệu chứng trên là nguyên nhân khiến tình trạng khó chịu do mãn kinh trở nên nghiêm trọng hơn, đặc biệt khi phụ nữ không được trang bị kiến thức hoặc không có hướng dẫn y khoa phù hợp.
Nguyên nhân khiến phụ nữ gặp nhiều khó chịu do mãn kinh
Theo Bác sĩ Chúc, nguyên nhân gốc rễ của các khó chịu do mãn kinh đến từ sự suy giảm hoạt động của buồng trứng. Khi cơ quan này ngừng sản xuất hormone, toàn bộ hệ thống sinh học trong cơ thể bị ảnh hưởng. Estrogen không còn duy trì ổn định khiến chu kỳ kinh nguyệt thay đổi, tăng bốc hỏa, giấc ngủ rối loạn, giảm ham muốn, giảm mật độ xương và tăng nguy cơ bệnh lý tim mạch.
Ngoài nguyên nhân nội tiết, phụ nữ mãn kinh còn bị tác động bởi nhiều yếu tố khác như stress kéo dài, chế độ ăn thiếu dinh dưỡng, lười vận động, mất ngủ mãn tính và môi trường sống căng thẳng. Sự kết hợp của các yếu tố này khiến khó chịu do mãn kinh trở nên nặng nề và kéo dài hơn.
Mãn kinh và nguy cơ loãng xương
Mức estrogen suy giảm làm giảm mật độ xương, khiến xương yếu và dễ gãy hơn. Điều đáng nói là tiến trình này diễn ra âm thầm, không gây đau hay triệu chứng rõ ràng cho đến khi xảy ra gãy xương. Sau mãn kinh, phụ nữ có nguy cơ loãng xương cao hơn rất nhiều, đặc biệt là vùng cổ tay, cột sống và hông.
Để duy trì hệ xương khỏe mạnh, Bác sĩ Chúc khuyến nghị phụ nữ tập luyện đều đặn, bổ sung canxi vitamin D đúng liều và xây dựng chế độ ăn giàu dinh dưỡng. Điều này không chỉ giảm nguy cơ gãy xương mà còn hỗ trợ giảm một phần khó chịu do mãn kinh liên quan đến nhức mỏi cơ xương.
Mãn kinh và nguy cơ bệnh tim mạch
Estrogen có vai trò bảo vệ hệ tim mạch. Khi nội tiết giảm mạnh, nguy cơ đột quỵ, nhồi máu cơ tim, tăng huyết áp và rối loạn mỡ máu tăng lên đáng kể. Đây là lý do phụ nữ sau mãn kinh cần quan tâm nhiều hơn đến chế độ ăn uống, vận động và khám sức khỏe định kỳ.
Duy trì thói quen sống khoa học không chỉ bảo vệ tim mạch mà còn giảm đáng kể nhiều khó chịu do mãn kinh như mệt mỏi, mất ngủ và stress kéo dài.
Giải pháp giúp giảm thiểu khó chịu do mãn kinh
- Giảm khó chịu do mãn kinh cần sự kết hợp giữa thay đổi lối sống, chăm sóc sức khỏe đúng cách và áp dụng các phương pháp y khoa khi cần thiết. Một số biện pháp hữu ích được Bác sĩ Chúc khuyên áp dụng:
- Đối với bốc hỏa: Tránh các yếu tố khởi phát như đồ cay, cafe, rượu, căng thẳng, nơi nóng. Mặc quần áo thoáng, dùng quạt hoặc máy lạnh. Thực hành hít thở sâu và duy trì cân nặng ổn định.
- Đối với khô âm đạo: Sử dụng gel bôi trơn hoặc chất dưỡng ẩm âm đạo để giảm đau rát khi quan hệ.
- Đối với khó ngủ: Hạn chế ăn uống gần giờ ngủ, tránh chất kích thích sau buổi chiều, giữ phòng ngủ thoáng mát, tập thể dục ban ngày và duy trì giờ ngủ cố định.
- Đối với thay đổi tính khí: Tập luyện thể dục thường xuyên, ngủ đủ giấc, giảm căng thẳng, hạn chế công việc gây áp lực.
- Đối với sức khỏe tổng quát: Ăn uống lành mạnh, tăng rau củ, trái cây, cá; giảm đường, chất béo xấu; không hút thuốc; vận động 30 phút mỗi ngày.
Tất cả những thói quen này góp phần giảm đáng kể mức độ khó chịu do mãn kinh và giúp phụ nữ sống khỏe, sống vui trong giai đoạn mới.
Liệu pháp thay thế nội tiết và những điều cần biết
Liệu pháp thay thế nội tiết (LPTTNT) là biện pháp bổ sung estrogen progesterone nhằm bù lại phần nội tiết bị thiếu hụt. Phương pháp này có thể giúp giảm mạnh các khó chịu do mãn kinh như bốc hỏa, khô hạn, mất ngủ, cáu gắt và loãng xương.
Tuy nhiên, đây không phải là biện pháp dành cho tất cả mọi người. LPTTNT cần được đánh giá kỹ lưỡng bởi bác sĩ, bởi nó có thể làm tăng nguy cơ huyết khối, đột quỵ, ung thư vú hoặc bệnh túi mật nếu sử dụng không kiểm soát.
Bác sĩ Chúc khuyến nghị dùng liều thấp nhất có hiệu quả trong thời gian ngắn nhất, đồng thời theo dõi định kỳ để đảm bảo an toàn.
Khi nào cần gặp Bác sĩ Chúc?
Phụ nữ nên đi khám khi các khó chịu do mãn kinh làm ảnh hưởng đến công việc, giấc ngủ, đời sống vợ chồng hoặc sức khỏe tinh thần. Ngoài ra, phụ nữ trên 40 tuổi cần khám định kỳ 6 tháng để tầm soát bệnh tim mạch, loãng xương, tiểu đường và bệnh phụ khoa.
Nếu xuất huyết âm đạo sau 12 tháng không có kinh, cần gặp bác sĩ ngay vì đây có thể là dấu hiệu cảnh báo ung thư nội mạc tử cung hoặc ung thư cổ tử cung. Nếu đang gặp các khó chịu do mãn kinh, hãy để Bác sĩ Chúc giúp đồng hành, đánh giá sức khỏe nội tiết và xây dựng phác đồ phù hợp. Việc can thiệp đúng lúc sẽ giúp phụ nữ duy trì tinh thần lạc quan, cơ thể khỏe mạnh và cuộc sống chất lượng dù đang ở bất kỳ giai đoạn nào của tuổi trưởng thành.